朗聲四起

ona’i aikinanai ’oponoho akaodho ka rikocaenai. kasadha olo olopodha ’i a’olalai mani ivalrionai a’ivivai. kasadha lo ’inga’atonai, moa dhakerale ’ena’enao, maavanao, ikaodho ka dhidhapenai. lo olopodha mani alra alopae a’olalai, ocekelaenai kapadha’anenga ma’avi. lo colonai ove’eke omi’aa oarapa’avinai. ka olangaikanai. toramoro ka mataadhi’i. nikaodhoadhiname paiso ka makoakai. mani ta’aelrenai laalakenai lamengaenai irovonai macengecengele, ka ’iidhedhemekamao.

’ina’i taoaenganai tavale’eve’e ’aela, toramoronganai ka marikoco alakai todha’anenai, tokiamenai dha’ane la ’i tapakateetelekae ’adhamai, mani solasolatenga laalakenai mi’aanganai pakisa. lo loponai ove’eke olangalangaingakanai ’ipaiso. mani olo lronge’enai poa ’i vecenge, mairange, pahai, tai, molekatekanai ka kone, odholrokanai ka longai ’ipaiso.

mani ’atoloro laalakenai asavasavare moa pakisa ’asika’olo, mani to’adholronai takaarodhange to’akane, to’asolasolate aolrolai to’avaa’inai tokiamenai todha’ane. ana’i oaraapi’aanganai ana. lo ’ipaisoni laalakenai, kicengecengelenganai ka ’opili laalakenai. ’irakinai menenga longai sangepare, to’onai ’ina’i kapaalangalraenganai, ’atoloronganai kicengelenganai ka toramoro laalakenai. ’irakinganai tapapia’enga ’i pakisa pa’inilrao.

onai aikinanai ka’oponohae, okaodho ka vavaa mi’a ’ina’i menenga. ona’i asavasavare omoamoa ooma ma’ikai. ni’idholroadha iki vavaa, to’arakinai vecenge la alrehenge tovaa. omoakalidha ka takapalra ’inivavaa, ma’ino toramoro asavasavare.

’ina’i taoaenai ’ina’i tavale’eve’e, ona’i arongonai omi’aa ka o’ongo’ongolokadha ka vavaa asavasavare, omoamoana ooma. ’ina’i menenga mataadhi’inga ’i valrevalre’ae, mani ikinga tatotiame talangalangalrae vavaa. ana’i ’a ta’asana ana ’ongo’ongolonga vavaa ’i asavasavare. ’aadhaananga ’i tasolasolate vanidho, odholronga ’ongo’ongolo vavaa. ni’idholroamao pato’o, maha’aoco osialalrakalini. toramoriname ka matakolra ’i ’iidhemenai takaarodhange. 

還在舊萬山時，男人是去打獵，女人則待在部落。當男人捉到獵物時，我們會分配給每一家，殺豬時也一樣。我們不用花錢買東西，生活照樣過得很好。即使沒錢也沒關係，全家人聚在一起，大家互相照顧不必擔心彼此。

搬去新萬山後，生活就變得很忙碌，因為我們要蓋房子，付房子貸款和冰箱的錢，送孩子們去上學。我們養豬不會拿來做買賣，耕種的小米、地瓜、稻米、芋頭等，也都不夠我們吃，當然也無法賣了賺錢。

已長大的孩子們就去平地工作，這樣才能用以支付日常生活費用及房屋貸款。因為孩子在平地賺錢常見不到面。

在舊萬山時沒有酒，那時，青年們每天去田裡開墾。若想喝酒，則需用小米和酒麴混在一起釀酒。他們也因為羞怯，不會和老人家一起喝酒。

剛搬去新萬山時，青年們照樣去田裡工作。現在路況已經很好，青年們可以很容易飲酒，長輩們很難過。