soni parʉ’ʉna kita poisua niaranai nanu sua Kanakanavu tamna rapʉ vina’ʉ. niurina kari makasi, ’una kani ucani cenana, ’akia cu cau tamna kʉnʉa. mesua ’una tacini cau Kanakanavu, vanai tia tikirimi kʉnʉa, ’esi na rʉmʉra mupupangʉ kumakokoru, ’una kara tʉni kʉnʉn? koo matangiri! matapari’i na tatia tarako. sua tarako isua ia, ’una ’inia cau ti’ingai, ’una karananana nimʉkʉa karukarua, macakuarʉ kʉkʉnʉa. cau ti’ingai ’inia koo miakaka na tinipari’i cau Kanakanavu isua. nimon ’inia arakukunu nguani macasʉ taniara. tuturuʉn cau ti’ingai makananu ka’uma mumʉkʉ.   

cau Kanakanavu isua miaa tia cu pui’i ’ʉnʉ’ʉnai, movua ’inia cani cupucua rapʉ vina’ʉ. ’arupatuturu nguani, noo marivina’ʉ cu ia, tia pokari na cau ti’ingai, kungangaan vo’orua vina’ʉ. makasua cu, ’apaica kari mesua sua Kanakanavu, cecenana pokari nguani, ’apakʉnʉ cenana mesua vo’orua vina’ʉ. tuisua cu mamanʉng tangria, paira parovʉvʉ.

tumatuturu mamarang, cucuru kani ti’ingai tina’an sua nguani, mupara na karu ’aricang, tapiku mamia sua rapi’i karu ka’anʉ miravuku, imua patangaiʉn cu “Tapucarake” kisʉʉn. posakiri sua kari isi, makai kani tina’an tapuroo misee.

’una ucani cenana, surumu niara’akia kavangvang sua Tapucara’e, ’akia cau tavarʉ’ʉ ’acuu nanu nguani, nakai koo roimi Kanakanavu nipakaria miana. cecenana pa vanai nguani mati’arangʉ kʉkʉnʉa. ’apaco’e aranai mesua, koo cu nguani arapiningi, cecenana pa Kanakanavu matacuvungu kaisisi “Mikongu”. kari Mikongu tamna ’imi ia, tia maripiningi vo’orua vina’ʉ, tumatini na tanasa tamna karu ’ucu. sua matacuvungu isi, tuisua cu cecenana Kanakanavu tamna kangania kaisisi. ’apaica kaisisi isi, ’utumʉkʉnʉ kincaucaua Kanakanavu. musu’ʉvʉ cani cenana ’una niara.

masini urucin sikaisisi Kanakanavu cecenana. ucani ia Mikongu, ucani ia Pasikarai. kavangvang cau Kanakanavu, noo matatʉa kaisisi isi ia, manʉng iavatu matipa. manasi takutavarʉ’ʉ kita takacicini tamna niurina mungka.

傳說有年發生飢荒，有一位族人為了找尋食物，在叢林裡隨意挖掘，不小心陷到一個大坑。坑洞住有體型矮小的人類，與地面的世界很不同，尤其裡面有各類的農作，食物很豐富。

小矮人沒有傷害他，族人生活了一段時間，小矮人教他農事及種植的方法。當他要回去時，他們贈送一包小米種子。雙方約定當小米有收成，會邀請小矮人共嚐新米。之後照約定每年邀請，招待他們。雙方成了好朋友互有往返。

老人家描述他們身材矮小，爬到樹豆上，樹枝只會彎曲，而不會倒塌，稱呼Tapucarake，隱喻類似麻雀的體型。有一年小矮人全部不見了，沒有人知道去向，但是族人並沒有忘記約定，仍為他們準備食物。

如今卡那卡那富族有兩個祭儀每年在舉辦。一個是Mikongu。一個是Pasikarai。族人若遇到這些祭儀，最好都來參加、學習傳承自己的文化。