cnlalau llyung Mnibu qani ga cnyan Tayal. qani ga cinpuqing llyung Girangken, nyan sqni qa pqwasn biru laqi Tayal, spgluw kki’an ta smi lalu pqwasan biru qani. calay puqing yaw san maha Mnibu qani ga pisan libu, pinaray kinlxan na kki’an.

tgaring na Gako Taytogo qani ga sgiwan qara cinbcyan na Sansey Gako, mimal qutux kawas spat byaling ga k’syx halan mqwas qa Qalang Roba kya. nanak qutux lhuyan, ini knpiyux hi mmwah mqwas, mimal cyygan kawas spat byaling ga skbalay syugan muyax halan mqwas bih qalang Banun, kya qbhul hi msyaw mmwah mqwas, skra gaga na kokumin Gako rmurux qutux go ga crxan qutux pqwasan llaqi, garing kya laga ps’urux pqwasan biru llaqi Tayal bih llyung Mnibu la. nanu mica ini glabang rroq qalang Banun kya ini qbaqi tmwang muyax pqwasn biru uyi, musa skbalay muyax Gako qalang Cinaw kya, ini knbisya ga wayal horun qsy, mmwah msbehuy ryax nasa.. knahul pquyu na Kensexu ro ryax nasa ga thriqun psryaniq na kisya, nyan mnglung maha skbalay ta gako siyux ryaniq toruy, musa mblaq. Baha mcwa ga qabax mmwah mqwas qani ga pisan llaqi knahul qalng Skikun, Pyanan ro qalang Lmwan qabax. ro musa skbalay muyax bih Tueisang qani, mimal qesux kawas saying byaling tgaring tmuyax, ptnaq kawas kya piyu byaling ga tmsuqan qabax knalay. Musa skran mqwas biru kya qabax llaqi Tayal, ski ryax coni qa pqwasan biru llaqi qalang Tayal cami qutux llyung Mnibu qani.

mrhuw qa Watan Silan qni ga htgan nya blaq na sinngusan, tliqan nya rmuru tqbaqan na gaga Tayal, tgaring qbhul kawas tiyu byaling mpuw cyugal ryax nasa, ski qutux kawas pnbaq rmurux, qbhul ro spat kawas spat byaling tiyul qutux ryax nasa calay ps’urax cinlaman tqbaqan gaga  ki qnxan Tayal bih llyung Mnibu qan la. cnlalu nya ga “Llaqi na llyung Mnibu ta Tayal” bih Taytogo. Qani hiya ga te qutux na pqwasan biru gaga Tayal bih qabax Tayan ni cinbwanan Taywan qani.

qabax tqbaqan llaqi qani ga skaran magal kilgan tqbaqab naha , pisangaga qmayah, gaga na pinsqunan, gaga na cinun kneril, gaga na qmalup, gaga na rrgyax, pnyawan na qba, mllamu na tqbaqan. nway qabax tqbaqan Tayal qani ga huyay s’urux sinrxan na qabax laqi Tayal.

學校前身為「宜蘭縣立三星初級中學大同分班」，創始於五十一年八月。民國五十三年八月，樂水村（碼崙巷）新建教室三間，升格為「宜蘭縣立三星初級中學大同分校」。迨五十八年秋，始正名為「宜蘭縣立大同國民中學」。由於碼崙地區狹小，乃議遷至樂水村智腦地區，但地基卻遭洪水所沖毀。幾經教育當局及地方協議，決定於現今校址建立。五十九年二月，正式動土興工。同年七月新校舍落成（辦公室及普通教室），正式遷入新址上課至今。

胡文聰Watan Silan校長於107年6月13日提出辦理學校型態原住民族實驗教育計畫，歷經一年的籌備，大同國中正式改名為「宜蘭縣Llaqi na llyung Mnibu ta Tayal民族實驗國中」，這是全國第一所辦理國中階段「學校型態原住民族實驗教育」的學校。

宜蘭縣立大同國中實驗教育課程皆源自泰雅文化：燒墾生活與技能、婚姻文化、彩虹編織、山林文化、傳統智慧、Gaga等。以培養Tayal balay(真正泰雅人)全人教育的完整個體為目標。