a tao do pongso am, ya mataliknong pa o icicirawat da. manmek do kaneman, o ahahapan da sya am. mamimin o teyhesa ka vahey a yanan no mabcik, teymakdeng o mabcik ya.
o tao do pongso am, teymateneng sira ta o ahapen da parngen da am, apo do kahasan kado keysakan. akman so mingming kano kamanomanok a ahapen a ipanmek.
o mingming am amyan do kalilyan, a domket do zangaz, somkad o mahakey a mahap so seswat na a somwat sya, ori o ikaro no ahapen da mingming.
o mingming rana am, akmey mapangyangyalak a tao, ajimacimalag no kataotao na, ta o mingming am akmey kakawin rana, no amyan so tao a ipisa pa mangey manwat so mingming am, masalit a makacita somingming.
o kamanomanok am, amyan sira do keyngapngapan kado kakakkawan, no mangey maneysavat o mavakes a mangangalang a mangpeh so gogolo am, aro mahap da kamanomanok, no rako a keysakan am, ori o ipakacita da so aro a kamanomanok, a isarey da sinavat da moli rana.
o mingming kano kamanomanok am. akpehen a pangain do siri no vahey. meyratateng am mangey sira do kahasan a manba so kayo a ipanmek da, no makaranes rana o kaneman am.
no apiya o kakawan am. mangey sira do panenmekan da, o mingming kano kamanomanok am. ori o ameken da mabcik.
o icicirawat no tao do pongso am, ya tonazetazestes a yamavonas, ta da jiatenngi rana no kanakan kano malalavayo a tao a ipanci o ciriciring no tao. tana icicirawat no tao do pongso am, ya akman sang, ta da jiatenngi rana peyvazain, ta da sazapen rana o icicirawat no dehdeh, a ya meydehdehdeh.
o akman sang a ciriciring no tao kano icicirawat no tao am, jitavonasa, ta o ciricirng no tao kano icicirawat no tao am, ya teyapiya, ya teymakdeng. ori o ikowyat ta kamo a amvangon so ciricirng no tao kano icicirawat no tao do pongso.
蘭嶼保有非常完整的貝灰製作文化。日常生活中，每家每戶都必須要有貝灰。
日常生活中所用的東西，都是從山上或海邊拿來使用，像製作貝灰的材料是用硨磲貝、大岩螺。
硨磲貝固著在珊瑚礁上面，男人會潛水用起子棒把牠挖出來，才能夠拿到很多的硨磲貝。
硨磲貝像魔術師一樣，很會偽裝自己，跟珊瑚礁的顏色一樣，如果有人第一次去找牠，就很難發現牠。
大岩螺是在潮間帶到淺海岩礁的地方生活，女人到海邊找螃蟹、貝殼時，就會找大岩螺，尤其是在退潮的時候，更容易發現，女人找到很多大岩螺，會很高興的拿回家。
達悟族的傳統文化逐漸消失小孩子和年輕人，不會達悟語，也不去實行傳統文化、歲時祭儀。要保存語言和文化，因為語言、文化非常重要。要全心全力去復振、傳承。