ita Itaṟal hiya ga, turakis ka parana’ itan. ungat ka pagiy lu lanlamu’ ṟali’ hang. nanak turakis ka nani’un ta.

pakabagan masu’ patayuw ka inkaṟalan la ga, pasalun sunrama’ kumogi’ ci raxal ka cici’uli’ hang, masu’ la ga, tunbuṟax ci turakis la. moka’ gagṟa’ na turakis hani ga, ginoṟow na ha ci ka hunloh kukaṟal hang, mpakaloh ci turakis ma ga, as ki ka pasalun guṟagan ci boyun lu asuw maku’ maṟaṟe’ ka pu’ing na turakis, bahlan naha na sinyuw, pugelan naha hang lu pataritun naha pa’aya talibul na kuhu’, as ki ka maktugal nanu’ matṟu haṟi buṟating sinku’ ka tantana’ haṟi’ tunbuṟax ka turakis ma. kani ka, pasaring nak kunloh nanu’ tunbuṟax ga, tantana’ caṟung macacungus ka rex.

patunbuṟax ga, as ki ka pasal masu’ sumetu’ ka mpasetu’, sasa, ini kani’ ci kinsasannan na ga, pasal sumetu’ atu’ ka mpasetu’, laha’ ka musa’ pasal pakalimu’ ci ka lakwaṟal, be’ni min ci ramas na inkaṟalan ma, masu sumetu’ la ga, tunbuṟah la, sunsul min ci pinah pastumuk ci raxal ka utux moṟow.non ci matikaṟak la. hala nanu’ ket inrakesan la ga, moka makakahmaṟ ga, hala humoṟak, pamuhen ci ka matanaṟa’. kani ka matatana haṟi’ ka kinrakesan ni ka turakis ma. as ki ka ini ṟogi’ musa’ kunlalabah ka kaman uṟi’, i, ini puse’ ci ayu’ ka nabkis rali’ hiya, uṟasan ka sun turakis hani, ini bali’i’ gulasuw uṟi’ ga, wahan mapapuruy mani na paṟit i makabuy luṟi. wal kumaṟal ka lakyaya mu “rali’ moka’ ita’ Itaṟal maga, mamuhi’ ta ci tarakis, mani ta ci tinhal na paṟit ma. kani ka nanak laha ka teki ta. passaring makabuy ka turakis la ga, as ki ka uṟasan galasun na ci’uli’ la, ini galasuy la ga, malalahuluy moh mani ci taku’ ka paṟit la. sangalan su sumecuw ga, wal yona yaba’ na bexuṟ maspali’ kaṟal bawi’ ”maha.

kunloh la ga, ini naha si’agal ci keweh kumut uṟi’, as maha pasgali’i ci ka cacka’ na puing ni mata’alax nak la.lu, sutuxun pagigan mahuṟ utux kut, silen syaw na atu’, hala nak sunli’ magal naka mpasali ma.masu kunloh ci turakis pugelan nanu’ maṟngu’, mana ci pinsipel na amutux, miluw ramas ka sipel, kani ka halan sunku’ kuhu’ ka pingelan la ma. ini’ naha as cuxiy koṟa’ ka turakis, sabilakun naha cunxu’ masu mani ci cinxu’ la ga, magal ci cacaxu’an luṟi ma. ana abas i mpakayanux ong.

小米是我們泰雅族的主食，種植稻米的技術還沒有傳到山地之前，小米是唯一的作物。

開春，剛過完年，大家紛紛整理好土地，準備要種植小米，而小米的種子是在前一年還沒收成前就先挑選好，族人挑選小米粒最豐碩的米穗當來年的種子，並且綑成一束的晒乾，再吊在穀倉的屋簷風乾。準備明年大顯身手。

小米是用撒的，一段時間長到膝蓋的高度，族人就會開始整理，把太密的移植到沒有長成功的地方。這期間，必須常常除去雜草，因老人家不用農藥，一切都是自然工法。

記得媽媽說過，我們原住民種小米是吃小鳥吃剩下的，所以種小米唯一的天敵就是小鳥。如果沒有認真照顧，鳥群就會呼朋引伴的來大啖美食。

收成小米時，從穗株向下撕開就可以取下小米，並將小米一株株綁成一束束，再由負責扛的人去收到工寮。

經過曝曬確定水分已經蒸發，再儲藏在穀倉裡備用。我們並不會一次就把小米都處理，因非常費時，只要準備一段時間的糧食就可以，以後的有時間才處理。