lro molegelege ta mwa lika’e idra kadro ta tawaneta idra daedae, kwadra lro wata kiraceve ’adolota idra yataka lrawli, idra lro maka ’iyalre si kota ka kacalisiya si ’Aairang lro ’adoko sa lrawli, ka maka kaelra ta ki’Airang lro ’adolo sa lrawli lrini, berathe lramai kwadra maka elraelra kwa dra lra iro’a kwadra lramanema nelrini katelege oodo, si kota ka kacalisiya lro ’adolo ta sa lrawli kadro thaino, lra kalriya’ai ta dwavace sanaikai ka bera the si timo hoanahoy ka asa twa’oza, asilro yata kai legelege maro ping siyang nga ki kacalisiya asilroiyata makala ka mane manenga, lrakai katha thiboro lro a’ikane sa bolrabolrai odravalro kai ilroko sa tokolo amala, idra lrobo idra drari si ala tholrici, si ala cwalisi si ara kai tokolo sa azaz am sa golragolray lra ikai ka bolrabolray lra ikai ka airo’a, lro mobolra ne  ta lrakai ta kidrolo oodo sa makala sa lramanema.

lro tawata idra daedae si kaita hinga lre ana ki tamiya ki daedae, lro atengatengabe akalrisiya si kaita maka lrolrodo, lra celreta sa ata kalralreketa neta lrolrodo, lro kaita ’iyainiya katai sara tarolro idra na wa taiya neta, ai kisakale’eng ta ki lra wlita inilinga lro wata ki babelreng lro maka tokodralri, ikailro kainganai kadra leme dreme si lro kaita thngalri ki tamiya ki legelege, ’akaseta idre nger kata thagithagilri, lra silra’eta sa ngato si twa’oy lro lrea lra davaceta thwagilri, silro ango legelege ta ka mathariri kadro mawbolro si kadrwa ka lralraceng kadrwa ka acilray, lro kakazame ta kwadra na aga lro iyata, si kadrwa ka acilrai wa silra’eta sa tilriva si ala thiyabe si ’ataba malralrekete ta, ikai ka awngolra si aga kwadra wa silra’eta sa denge, lro kadraw kwadra denge malralrekete ta ongolro si aga, kwadra kiya lralra lalra ta idra takorawro idra avagavaga, lrawata dongodong ya kai, lro kai adenge yakai ka acilray. si kota ka kacalisiya lro ango lalegelege ta ka makala, ka akanekanea kai talenge tamaring oni’i iykaiyana katay mobay si si amaninga kai lra vavalrake nga, ka dro mwa obobo lra lra kai thinga lre ki lralraceng, idra droma idra aka nekanea lro mo legelege ai moba ysi, lramani kai ’elraelraela ta odrava kai droma yakai kai tara mobobo lra, kiraceve tokolo kadro kiya thathenge thengeta naw thingalri ki lralra ceng, ki lranagane ki lrangata miya twaeea idra silrasilra’elrini idra alane lrini.

si kaiyasa kota ka kacalisiya ki daedaeta ta mani ka amala sicenge ceng miyamiya, lrakai thingalre ki lra nagana ki lra daedae lramani kai tamalro kaiyaiya, si kaiyasa kai wa thingalre ki kai kadrwaka ta’iyanga.

上山時，要先瞭解要去的地形，若要採植物，要準備一些要帶的東西，我們原住民跟外族人要預備的東西是不同的。

外族人要上山時，會準備米、菜類，東西會很重。我們原住民要準備只有米、鹽、還有起火物。山上如同冰箱，有很多東西，吃的有肉類，沒有獵具，捕獸夾。就用植物當繩鎖用來抓鳥或抓動物，所以會有肉跟菜可吃，不用辛苦背東西。

剛去土地，不知道地形，我們不能經過懸崖峭壁或難走的路，因為無法很順利的到達要去的地方，沿路會受困。遇到天黑，不知道山上的樣貌，要立刻停下不再前進，要找木材起火，天亮後才出發前進。

在山上時，如果沒有水，卻口渴、想煮飯，我們會去峭壁滴水的地方，砍一些tilriva植物蓄水，砍下就可以取水接水滴，才有水喝、煮飯，就不需要找水源地。

我們要聆聽，有經驗者所說的，哪些植物會有水，還有什麼是可以吃的東西，如：木耳，菇類。

現在的小孩子，沒有住在上山，不知道什麼野菜可以吃。我們應教導並常常帶上山去瞭解植物。