Mupaat ca diqanin pahuvaiv ca tatqamisan, tupa’un tu maklangqanin, baqaicqanin, kazhavqanin, ci’itqanin, taqu ca madadaingaz tu “ mantan manau’az ca acangis bunun qabasa! Uutu nii’in saduan ca kinau’azan haip ”.

Maca maklangqanin, maupa tutuza’is minamasaba’ minkailacin ca dalaq ti’, pasabalas masanglava tasan saduuan, mapinhaulukis vaivivaivi ka muut, puaq; pinhancumis cikaupa ka acang, tu’a’a’niv aminis alminanana tismumuut, luqai’, kaan ciin kukua’, altupat qani’an utina sanavan, maqtu’ ca tatacanga bununi’ ta’a’a’za nai tusasauc, pababazbaz, matungaa tu ma’az ca saduan, tan’aun, damun, cina ma’az ca kilimun?

Uuca kahaanin baqaicqanin, na mindainin ca danum haan vaqlac, sihuhumin haan hunghung, makandauqlacin amin saduan ca tastas sipalis acang. mu’aminin mintasal ca takadanuma mama’az. daqat malamantu’ ca uvava’az qabasis madamus kaan, kavivila’is damun tunhapav, lancas lalaii tusasauc, saduus tapucquan. Madia ca makatapunung cina makasilas vaqlac ca kutdadaquna, mantan madavuc maca minqailavin ca laclacis. Cia ti’ ca almantukas uvava’azis bunun qabas. Mu’aminin ca mama’az kumbu’is muuti’, kilimis na min’ingalan tandusa’an miqumic. Daqat na panduu ca bununi’ qanup, malaktic, mahaqu cina mavalus kaan. Luc’an masumsum tu kaknuing ca alminanan piniqumicis diqanin haan dalaq ti’a mama’azi’ muqnang mindidia haan dalaq ti’.

Uuca haanin kazhavqanin, na minvaivin saduan ca acang, minbubulav ca lisavis lukic sauhaan mindangqac na muqasqasin, maupas matuqaliv ca acangi’ saduan. qaltu tudipin amin ca lacis lukic minqai’lav, daqat na tudip amin ca tismumuut mala’abuq ucina kutda’is kakaunun kumbu’is muut.

Maca kahaanin ci’itqanin. havunus ci’it ca mama’az haan dalaq ti’, pukumbu’is sinuk nai masabaq, maupa’i maci’itin sala ca hivhiv laqai’is acang, lapavan ca acang maca tingmut, makandauqlacin amin ca tapunungis ludu. daqat malmimingin sala ca acangis bunu tan’aun.

Minvaivin ca diqanin haip, mindauqpus ca kibaqaican, minvavai’in ca minhauluka mutmuut ciin tismumuut’, luqai’, kukua’, kaan. Tuza’ maupas sinbazbazis qaningu ca diqanin haip tu minbaqaicin? utina lascuavin ca bunun tisciat isququmic pindikla’is dalaq ti’? utina mavai’ ca taiklacis bununi’ niit maqanciap masaipukis takdangi’ana dalaq ti’? asa ata bunun tu maqanciap muskunis talmamaupa ka mama’az haan dalaq ti’ miqumic.

一年中有四季輪替，為春、夏、秋、冬。老人訴說：「早期的部落，多麼美麗啊！但已不再有了。」早期的部落，在春天來要臨時，是鳥語花香的氣息，綠油油的部落景象，像大地覺醒一樣，招呼著各式各樣動物、飛鳥、四處飛舞的蟲兒和魚兒。

夏天來臨時，河床水漲，谷中的潺潺聲也響了，水中的生命也活絡了起來，童年的記憶常是在部落中抓魚、戲水、與蟬共鳴、庭院裡欣賞螢火蟲的飛舞。滿山滿谷的野果摘之不完野果子，那可是部落兒童的美好記憶。 

秋天來臨時，部落慢慢改變顏色，部落四周之樹葉，橙了，枯了，也掉落了。樹果子累累地掛在樹枝上，正是林中各種生物享口福之好時機啊！

冬天來臨時，晨間冰霜，夜間的寒風，山頂上冰雪，總是催眠了大地的生物。

但現代的部落已不同了，熱天變得很長，地上生物，植物之生長期變了，各類動物，鳥類，蟲類及魚類之生活與作息也變了。我們人類應懂得生活、節用資源、與大自然共存的觀念。