ka tevutanga dingki maljiyananga tjasi paquljaqulja, sa maumaljanga a tja sikudan a tja sikavaljut auta, pasa maquliqulipanga a patjetucu! ljakua aicua sikudanan nua semicuayan, nu neka sapuy maru neka zaljum a tja sikavaljut sarekuya aravac. manasika a tja sikarakudan a semicuayan, a sisanpazangalan tuasapuy, namaya tua sisanpazangalan tua zaljum.

ayata aicua sapui nuaya, a pitua tja kakudakudan namasan paravacangata. nu pecungu itjen sa medjek makayanga lemikezalj kemesa tua kanen, nu kaljaljaljeqelan tjasi kalingulingulj akingidu tu sikaseljec. azua na mazazangiljan a kasasavan tja kakaqepuwan i qinaljan, nu izua pupalisiyan pucekecekelj, nuqezemezemetj pinivecekadan a sapui, sa tja ziazian a malevaleva. malap ta namalayicanga ljaviya wungeljen sa seman zaman, si paqulja ta djalan nu qezemezemetj. nu izuwa pacugan i qinaljan, pucevulj sa pakeljang tu yanuwan. kumalji a salilim ulja djaljuni a paseqeljing a kirimu.

mayatucu ti vuvu, nu makakivaqu icengceng a liyav a iyav a gang a makaveljeluwan, tazua masi zaman tusi paqulja marepusalasaladj, a tjemiljuwal ta gang ta iyav sa sipangapangalj, izuanga tja kanen tja sini kalevanga mapuljat. nu cemulju ta qacang, malap ta zaman sa papedjeki tu semingis a pakasangas, kata cemapa ta vasa a seman aradj. nu masusalimananga tiamadju a uqaljaqaljai mavanasapuy a sikasengeseng tua ljemenguwaq ta turivecan a tjakit vuluq, a sipanaq a tiveljatan vakela, a siqusuqusul a kakara(kakarang) a vuka, katua seman djilung,sapuy sakamaya sikasengeseng. remaqazemetj a masi zaman, lemivu tua tidriyulj, cemevulj tua pakazuazuanan a lala, na lava, ciya, but, nu macevulj sa kaviladj madjameq sakamaya.

a wumaq kasicuayan nakuya ika tja padjekedjekecan a qavuwavuwan a pucevulj, avan nu qemuveling aya ramaljemaljeng. ulja paljakev tua qeluz tuasialangan, ika kicaingan na qatjuvitjuvi kata sasayalj tu maljekuya tja wumaq .aicua pita kemapalisi nu masalut nu maljeveq, izua sakamaya cemevulj, padjekec tua singilj a djemaulj tua cemas a kivadaq tua cemas.

kemasi tua sapuy setje keljanganga tu namakuda pinakazuanan a caquwan nua tja sevalitan. nu namayatucuanga tjen a izuanga ta dingki na sekiamav tua situcuwananga a sikudan, a nekanga tja valisaked tua tja sikavaljut, nakuya ikatjen a kipaqenetj, tua tja sini kavaljut a sapuy!

傳統的山居生活，沒有火就像沒有水，生活非常不便。

生火就可煮食，尤其冷天可以圍爐生火來取暖。早期傳統部落聚會像祭典或結婚會在部落頭目家聚會，夜晚圍著營火歡樂跳舞歌唱。部落發生意外死亡會燃起烽煙用來傳達訊息，可辨認出事地點盡速去支援。

爺爺說小米收成後就是夏末初秋，溪間的青蛙螃蟹最多的季節，族人結伴帶著火把揹著網袋到溪谷邊游獵螃蟹青蛙，殺豬時用火把燒烤豬毛或烤芋頭乾。農暇時部落男子會用火把整理刀或弓或箭等獵具，引火製作農業耕種的工具鐵耙手掘杖或燒製陶器。利用夜間圍捕虎頭蜂，或用煙燻將洞穴中的飛鼠、松鼠，逼出洞外然後獵捕。 

以前屋內爐灶要點火，驅霉味以保護樑木，防蛀蟲和白蟻來侵害。排灣族在舉行拜祭時，在祭壇上燒小米禾招喚先人舉行占卜。燒墾田地先伐樹鬆土，燒前先開闢防火小路，燒火要先從高處點燃，使火苗緩緩往低處燒，不致危害人和動物的安全。

老一輩的生活技能是不能忘記，我們應學習來讓火的文化得以保存流傳。