“tamu” kari isi. ’esi na Kanakanavu, paira ’urupacʉʉn. tumatimana kita marisusuna “tamu” misee. makacang kita pacʉpʉngʉ, ’esi marisusuna nguain tamna tamu. nukai ’esi marisusuna mamarang cucumeni. iikita tamna niurina. noo cumacʉ’ʉra kita katʉʉtʉa tamu tamna cenana cau ia, ka’anʉ kita tavara’ʉ munasʉ marisuusna marangʉ tamna nganai. tia masi’uru’uru “tamu” misee, marisusuna cu nguain tamna nganai.

’una pa cucumeni ’apusikarʉn sua kari “tamu”. makai “tamu kakangca” mataa “tamu ’ʉnai”. sua makai isi ia, ’una cu “kamisama” tamna ’imi. sua makasia kari ia, paira ’urupacʉʉn noo ’esi kaisisi. tia matangiri ’urupaca kari makasia. aka masima’ʉ maacaca.

“tamu vunai”. kari ’imi isi ia, vunai tamna ra’ani misee. ’una niaranai na miana kari makasi, miana sua tamu vunai ia, tuiisua cau tamna capai. arakukunu Kanakanavu cumacʉvʉrʉ. ’arupacʉvʉrʉ mamanu ’a’ai, pakarʉ’ʉ paruranʉ. iimua cucumeni vunai, ’apanapa “kurai” kisʉʉn. ’inmaamia tamu vunai, ka’anʉ kurai kisʉʉn. noo tiain marisusuna ia, tia masi’uru’uru “tamu” misee. cau Kanakanavu ’esiin taira matʉnʉsʉ tamu vunai. ’apaica niurina ka’anʉ parakicacʉ nguani. noo aracan curu na to’unaa cau. ’una mamarang ’apanapa mara sapi’i karu, ’apu’iarʉ mapuca na cucumeni to’unaa. pakariʉn kee makasi, “maraini kasua! suruvaiʉn cau to’unaa nesi. mukusaa kasu araceni mitʉvʉngʉ”.

’una pa ucani kari “katatamu” misee. kari isi, niaranai kavangvang na “tamu”. ’esi kaisisi marisingsing. miana sua niurina mita ia, ’una kisaa “tinaravai”. tinaravai iisua ’una mamanʉng, ’una sua aka. monoon na avara’e namuriungu mamane. cau tamna ’incu ia, ’apaica ’inia arakaranana. tia musu’ʉvʉ na tinaravai iisua parasingsing kitana. iimua noo tiain mukusa araceni, nukai tia matiananai tatia putukioa. tia mara ucani tanuku pa’ici, pusutavʉrʉ na pa’ici tavini ramucu. musu’ʉvʉ cʉpʉngʉ katatamu ’inia. meesua, tia pa pokarikari parasingsing tamna kari. cucumeni ’una pa “tamutamua”, “cani tamua”, “tamu vina’ʉ”, “tamu pa’ici”. niaranai na  “tamu” ’urupacʉʉn sua kari isi. ’esi na Kanakanavu, cucuru kanganiʉn sua makasia mungka tamna. tia kipatʉsʉ kiatuturu, matimanʉngʉ ’urupaca ’inia.

聽到「tamu」，第一個會聯想到是呼喚祖父母，或與祖父母同輩分的長者。見到與祖父母同齡的長者不可直呼其名，要先稱tamu再呼其名。

其他如「tamu kakangca天神」及「tamu ’ʉnai地神」。這些有神格化的意涵，常出現在祭典。使用時要慎重，不可輕慢。

「tamu vunai」指蛇類的首領百步蛇。相傳百步蛇曾經化為人形，與族人共同生活，彼此養育過對方的嬰孩，互有恩情。一般蛇類有時會稱為「kurai蟲類」。只有百步蛇不會被歸類為「kurai」，稱呼百步蛇要加「tamu」表示敬語。

傳統習俗見到百步蛇不會去干擾牠。如果牠太接近人類活動的地方，有些長者會拿樹枝引導牠往隱蔽的地方，還會對著百步蛇說：「對不起！這個地方人類借用了，請到更深遠的地方躲藏！」

「katatamu」也源於「tamu」的詞彙，是一種儀式性的動作。傳統信仰有善靈及惡靈。靈存在於天地八方之間，會影響人類的心性及運道。我們需要善靈庇佑。將遠行或要從事重大工作前，會拿杯酒，用食指沾上酒彈向周邊，同時說出祝願話。這就是向「tamutamua祖靈或眾神」祈福。其它有「cani tamua」指同宗或同一個家族。「tamu vina’ʉ」小米之神。「tamu pa’ici」釀酒酵母等，都與「tamu」有關，是很重要的文化語言，值得學習、善用。