106 年全國語文競賽原住民族語朗讀 【賽考利克泰雅語】 高中學生組 編號 3 號
qbaqun ki klahang rrgyax ki rhiyal

gaga qnxan na Tayal sraral hiya ga, mqumah ki qmalup ru lmamu, thuzyay mqyanux nanak, kwara ywaw pciyawgun ga, spwah nha gaga na msbayuax, msqutux inlungan ru mpraw mciywaw nanu yasa s’ unan gnnalau ki hnway. hi ki qba squmah nha sraral, (mnayang rgyax, tmubux trakis ki pagay, mahing ru tehuk squ ryax na kkluh), qutux yaya ini ga qutux nniqan atu msbayux msqun mciywaw kwara, ini kiyan misuw qaniy, qqaya na kikay nyux mmwah smyunaw mciywaw kwara la, henasun nya kwara pintiywaw na ssquliq, nanu ana gaga na msbayux uziy ga n-gyut n-gyut ungat uziy la.

ryax qnxan na sraral ita Tayal hiya ga, ungat qu tngsyan pila, kwara ywaw na pqumah ga, skahul nha gaga na msbayux mciywaw kwara, ana nqu qmayah pqmahun, kbalay ngasal, ini uziy ga ywaw na msqun ki hqilan, squnun nha mciywaw kwara. qnbaq maku trang saku slaqi hga, mcisal sami syaw na qmayah, mita sami yaba ru yaya cyux mqumah, pongan myan uziy qu qwas ru ssyaqan nha, ana saku ini qbaq iyal kya na hga, mita saku hga mqas mqumah, ana nqu kinnozyay nha uziy ga, wayal nha zngyan kwara la, wayal nha spwah pinsqunan qutux inlungan mqniyat ru myabux qmasuq kwara ywaw pqmahun.

ana nqu kkbalay ngasal ini ga khu uziy ga, mrkyas na mmlkikuy qalang, musa tmutu qqhuniq ru rrema mpanga kahul squ rgyax, smqaw, ps’ urux lwah, smi qnryang, kmihuy, lmamuw, ppraw msqun msbayux kbalay kwara. ywaw na pinsqunan mmlikuy ki kkneril qaniy uziy ga, ini kiyan misuw qaniy musa hmkangi nniqan ini ga splawa nha kahul squ qalang hugal mwah phapuy qalang Tayal, maniq ga maki squ kopu, qqway, sraral hiya ga, kbalay nanak rrema qqway ki nnbun, ayang na layan, rhkil, tmmyam na qqsinuw, yan nqu para, biyzyoq rgyax, mit rgyax, qwaw tnami na Tayal, kwara nniqun qaniy ga, iyat binniq ki pinngsa na cinngasal, pinnraw snatu na kwara mincswe (qutux na yaya ini ga qutux na nniqan) linhuyan. Kahul kinlahang nha blaq gaga na msbayux qaniy, mblaq msqun ki mssi inlungan kwara mincswe, gaga na msbayux qaniy uziy ga, iyat nanak prraw mciywaw, thuyay uziy squ mssi inlungan ita kwara llaqi na tayal kinbahan misuw qaniy, baqaw ta qnxan ta misuw qaniy hiya la, ana ga blaq balay gaga nya qaniy, aki ungat qu llaqi ta misuw qaniy musa mha sqaniy mqbbaq mqyanux ga!

106 年全國語文競賽原住民族語朗讀 【賽考利克泰雅語】 高中學生組 編號 3 號
泰雅山林法則與禁忌

早期泰雅族的生活型態是以農耕、狩獵及採集為主,族人過著純樸、自給自足的生活。而所有進行的工作,常以換工的方式,發揮團結、合作的精神,也因此而培養出濃厚的情感,原住民族之所以富含人情味,也是出自於此。與現在半機械化的形式不同,早期泰雅族人完全以人力來進行所有的農事(從開山、撒種、拔草直到收穫,因而需要相當的人力,也因此創造了親族間之收穫前的換工文化。隨著管理技術的提升,所有的事情均可達事半功倍之功效。為求時效,原本需眾多人力協助完成的工作,目前僅需少數人力再搭配機械即可成就,所以,換工制度在部落中已逐漸消失。

傳統生活模式的年代,部落裡少有錢幣流通,許多的事物均靠合作的模式完成,即所謂的換工制度下達成一切事務,舉凡農事、搭蓋房舍、婚喪喜慶等,無一不是靠部落族人協力完成的。猶記得小時候,我們一群小朋友時常在不同的田邊玩耍,看著大人們忙著農務,還不時聽見她們的笑聲及歌聲,雖然當時年紀小不懂事,但仍能感受出原住民樂天知命的開朗個性,父母親雖然做得辛苦,但每件事都在他們通力的合作及愉悅的歡樂歌聲中完成。蓋房舍如家屋、穀倉及瞭望台等,也是幾位家族壯漢從山林尋找建材開始,再運回部落,裁切、立樁、上樑、砌牆等,合力完成所需房舍。

待下次他人也要蓋房舍時,再去協助其成事。在婚喪喜慶部份,如舉辦結婚事宜時,不似現在的外燴辦桌或餐廳訂位,從食材到杯子、筷子等,也都是族人們合作來辦理一場婚宴,大家分工合作,竹、筷是大人們現砍桂竹,再從竹節處鋸成一杯子,其餘再裁切成筷子;食材大致有綠豆湯、小米糕及用山羊、山豬、山羌等獵物所醃製的醃肉,還有小米釀製的小米酒,這些並非是由辦婚禮的家庭所提供,而是先前族人討論分工事宜後,其他家族所準備、供應,除了順利完成婚禮,新人也蒙受族人們的祝福。

藉由這樣的分工、換工制度,每件事都由大家合力完成,如此也培養出大家的參與感、族人間的情感交流以及彼此間的關愛。相信,這個換工制度所帶來的效益,不僅僅是完成一件事,也漸漸地架構起原住民濃厚的人情味。如此美好的制度若再帶回現今的社會,或許所謂的宅男宅女就不會出現,冷漠也會消失在我們之間。

文章資訊
文章年度
106
文章編號
3
文章組別
高中
文章語別
賽考利克泰雅語
族語標題
qbaqun ki klahang rrgyax ki rhiyal
漢語標題
泰雅山林法則與禁忌
文章作者
陳和平
漢語摘要