sosoli rana am makdeng a masaod no hahakawan no tao do pamarimaringan so kanen.

angoangononog no tao nokakoa, o sosoli rana am niaspangan da do ili Jimowrod no raroa apo no lalitan a mahakey, nimangey sira mikala so kanen da am, toda aspangi do tonga no rako a kayo o akmey kanekanen, so niahapan da sia ipacita do akey da. teyka nicita no akey da am ngaranan na ori a soli. moaen da o soli rana am meyyakakat rana miparo, so ipiora da rana so isovo da kanen. am nokakoa pa am abo pa o apoy a ipanengdeng da so kanekanen, so mangey da dangdangan so sosoli a ka no miciamadadayan a kanekanen do rako a cirey no mina doa a arow.

piveyvekenen no tao do pongso o niakawan a ora, ta mamimin o mikabnebneng a ora nikazik na da niakaw, ka pisawalan paa so iranom so niakawan.

sosoli rana a ka no wakey am kanen no tao do pongso, kayo o ipanotong so kanen. no madengdeng rana am lapoyan, o dodow na am ipakan so kois. o nitaripan a sosoli am iparateng do nimangahahap do wawa nojia nimanengenengeh do takey a mahakey. no papatow do ipinganangana am, amain da no mavakes o sosoli a kapanangdang da jia so taroy, a ipakan so mahakey do vaey a ka no niapoan a ka no kakteh a mahakey, karilawan nira mazikna mangahahap so among no rayon.

no pamaringan so kanen o vayo a vaey a ka no mapabosbos so nivatekan a tatala am, manara sira so mamavakes a mangap so ora. ararow no yai no nikat da am midpon sira so sosoli, padponen do tozante’ed nojia nivatekan a tatala ori. no minmo do apnezak am, miminen o sosoli a inmo do nikat da tao.

no ngaranan o vayo a nimatazak a tao a motdeh am, soli o apen a panlanlagan no anak a ka no ivaon do karyos a ka no pivaonen no mangilili do zipos. nokakoa pa am, o nimaciangay do inawan no mahakey a zipos am, ipabbos da so asa abneng a ora, no abo o kois do kataotao am, apia ipamalit no ora o rii. so kateyaro no pipipangayan no soli do adan a icicirawat no tao do pongso, namen to amoamooni a magay siciaikoa ya.

水芋頭是達悟族很重要的農作物。

芋頭的發現是過去紅頭部落裡，石生人始祖之孫在外找食物時，在樹洞裡尋見，祖父看後，取名為芋頭，後來開始種植芋頭，漸漸成為族人的主食。當時沒有火，只能將食物放在兩個太陽下曬熟食用。

族人重視水芋田文化，每塊田都是族人辛苦開墾灌溉。

芋頭和地瓜是達悟族人的主食，煮熟後去皮食用，芋皮則餵給豬吃。生芋頭去皮後再煮的芋頭，一般是給捕魚回來或辛苦農作伐木的男士吃。

飛魚季中的慰勞節，婦女會將芋頭去皮煮熟搗成糕，再燒干培根滴下油脂，讓先生吃及送予父輩、男性手足，慰勞捕魚的辛勞。

新屋和雕刻的新船落成前，婦女們會採收禮芋。外村賓客蒞臨時，禮芋堆在屋前或新船上。而落成當日早上，主人會將禮芋分贈給賓客。

為新生兒命名，需採收帶梗的水芋頭為祈福儀式用，為嬰孩父母主食、答謝接生婆、拜訪親友時的最佳贈禮。

過去，參加男性親戚葬禮，喪家會贈一水田；若自家沒有豬，也可用水田交換，水芋在文化中有極大意義，延續至今。